گذرى کوتاه بر اظهارات عامل سيا در کودتاى ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، على خرسندى، ايرنا

کودتاى۲۸ مرداد۱۳۳۲ هجرى شمسى هيچگاه از حافظه تاريخى ملت ايران
پاک نمىشود. اين ماجراى تحميلى به نهضتى که ملت ايران بعد از شهريور سال
۱۳۲۰ هجرى با تلاش بسيار آغاز کرده بود، پايان داد.
وقايع نگارى اين حادثه از آن جهت اهميت دارد که در کودتاى۲۸ مرداد و
مبارزه ميان ملت و نيروهاى استعمارى ، ملت به حاشيه رانده شد و غارتگران
بار ديگر محيط خفقان و استبداد را پديد آوردند و مردم را دوباره به زنجير
اسارت کشيدند.
اينکه نقش بازيگران خارجى در اين کودتا و عوامل داخلى آن تا چه حد
در پيروزى کودتا موثر بود پرسشى است که هنوز پس از گذشت ۵۱ سال از آن
واقعه شوم هنوز ابعاد کامل آن روشن نشده است .
سيد جلال الدين مدنى در کتاب تاريخ سياسى معاصر ايران مىگويد که
کرميت روزولت از اين کودتا به عنوان نخستين عمليات مخفى امريکا عليه يک
دولت خارجى نام مىبرد که به وسيله سيا - سازمان اطلاعات مرکزى فدرال
امريکا - در ماههاى پايانى حکومت ترومن تنظيم شده بود اما بررسى در باره
اجراى آن در حکومت دمکراتها (ترومن ) ، متوقف شد.
کرميت روزولت مشهور به کيم برادر زاده تئودور روزولت رييس جمهورى
اسبق امريکا است . وى عضو سازمان اطلاعات مرکزى فدرال امريکا و کارشناس
امور خاورميانه بود.
سيا - سازمان اطلاعات مرکزى امريکا- در سال۱۹۴۷ ميلادى به هنگام اوج
جنگ سرد امريکا و شوروى بوسيله ترومن رييس جمهورى وقت امريکا با هدف
توسعه فعاليت جاسوسى در سراسر جهان تاسيس شد و در طول عمر نزديک به ۵۷
ساله خود ماجراهاى بسيارى را در کشورهاى جهان خلق کرده است .
کرميت روزولت در مصاحبه اى که يک روزنامه عصر تهران در۲۱ و۲۲
فروردين ماه سال۵۸ آن را منتشر ساخت ، مدعى است که "اواسط سال۱۹۵۳
ميلادى مدت سه هفته در ايران اقامت داشته و با کمک ژنرال شوارتسکف کودتا
را رهبرى کرده است ."
او مىگويد که "ايزنهاور از چگونگى عمليات مربوط به کودتا از آغاز تا
پايان آگاه بوده و دستور اجراى آن را به وسيله جان فوستر دالس وزير خارجه
وقت امريکا به برادرش الن دالس رييس سابق سيا و والتر بيدل اسميت معاون
وزير خارجه وقت امريکا صادر کرد.
اين عضو سازمان اطلاعات مرکزى فدرال امريکا مىگويد که "بررسى در باره
طرح کودتا زمانى آغاز شد که نمايندگان شرکت نفت انگليس با توافق دولت اين
کشور با او تماس گرفتند و در مورد طرح کودتا وارد گفت و گو شدند."
روزولت مىگويد : اجراى کودتا براى سيا ضرورت داشت زيرا عوامل ديگرى
قصد کودتا داشتند. فقط سه نفر هويت واقعى من را به عنوان طراح کودتا
مىشناختند. يکى از اين سه تن شاه ايران بود.
او مىگويد که "در۲۲ مرداد۱۳۳۲ شاه فرمانى مبنى بر عزل مصدق و
انتصاب زاهدى به نخست وزيرى امضا کرد. در حقيقت شاه دو ورقه سفيد امضا
کرد که بعدا در يکى از آن دو ورقه فرمان عزل مصدق و در ديگرى فرمان نصب
زاهدى نوشته شد."
اين عضو سازمان سيا توضيح مىدهد که "شاه از راه احتياط تهران را ترک
کرد. او به کنار درياى خزر رفت و گوش به زنگ ماند تا اگر ماجرا بر خلاف
مرادش چرخيد، فرار اختيار کند."
"سرهنگ نصيرى رييس گارد شاه مامور ابلاغ فرمان عزل به مصدق مىشود. او
وقتى به خانه مصدق مىرسد خود را در محاصره قواى نظامى که براى خنثى کردن
توطئه تدارک شده بود، مىبيند. در کمتر از۱۲ ساعت اکثر افسران شرکت کننده
در توطئه دستگير مىشوند. شاه فرار مىکند و فرماندارى نظامى براى دستگيرى
زاهدى جايزه تعيين مىکند."
"فراکسيون نهضت ملى طرفدار مصدق در نشست ۲۷ مرداد۱۳۳۲ تصميم مىگيرد،
شوراى سلطنت تشکيل شود تا تکليف شاه روشن شود."
روزولت مىگويد که "دکتر مصدق و يارانش ظاهرا مىخواستند با تشکيل
شوراى سلطنت وضع را به حال عادى بازگردانند و فرماندارى نظامى پايان
تظاهرات را اعلام کند اما ترتيب دهندگان کودتا تلاش مىکردند مسئله عزل و
نصب را هر چه بيشتر گسترش دهند و با قواى بيشترى مصدق را کنار زنند."
"از روز۲۵ تا۲۸ مرداد تظاهرات خيابانى احزاب و گروههاى مختلف ادامه
مىيابد. مردم مجسمه ها را پايين آوردند و سرگرم تعويض نام خيابانها بودند
و دولت مصدق نيز سياست انتظار را در پيش گرفت . زاهدى و عوامل اجراى کودتا
مشغول ساماندهى قواى خود بودند و حزب توده اخبار دقيقى از ارتش کسب
مىکرد."
روزولت مىگويد که "بعدازظهر۲۷ مرداد۱۳۳۲ فرماندارى نظامى پايان
تظاهرات را اعلام کرد و عده اى که از قبل سازماندهى شده بودند به خيابانها
ريختند و به نفع شاه تظاهرات کردند."

"فرماندارى نظامى که تحت نظر مصدق بود، ممانعت به عمل نياورد و براى
جلب نظر فرماندهان واحدهاى نظامى مقيم تهران از جانب سران کودتا با آنان
مذاکره شده بود تا اگر از کودتا حمايت نمىکنند، دستکم سکوت کنند."
اين عضو سازمان سيا توضيح مىدهد که "مصدق با وجود اصرارى که مىشد،
حمايت ملت را از طريق راديو نخواست . بدين ترتيب در حالى که اطرافيان مصدق
دچار تزلزل و ترديد بودند، واحدهاى نظامى کودتا بدنبال تظاهراتى که خود
تدارک ديده بودند، به حرکت درآمدند و نقاط حساس شهر را تصرف و خانه مصدق
را محاصره کردند.
"در نخستين ساعات بعدازظهر۲۸ مرداد۱۳۳۲ سرلشکر زاهدى سقوط مصدق و
انتصاب خود را به نخست وزير اعلام کرد. فقط مقاومت گارد محافظ خانه دکتر
مصدق بود که آن هم پس از ساعاتى پايان يافت ."
"کودتايى بسيار ساده شکل گرفت و دوران نهضت ملى پايان يافت . مصدق
خود را معرفى کرد و شاه به ايران بازگشت ."