روز مظلوم تاریخ ایران، بازخوانی تاریخی ملی شدن صنعت نفت، محمدرضا نسب عبداللهی

به نظر راقم این سطور تشکیل کمیسیون نفت در مجلس شانزدهم نخستین گام جدی و عملی برای ملی شدن صنعت نفت بوده است. این کمیسیون که برای رسیدگی به لایحه الحاقی گس -گلشائیان تشکیل شده بود ؛ دکتر محمد مصدق را به ریاست کمیسیون انتخاب کرد.

کمیسیون نفت که پنج نفر از اعضای جبهه ملی ایران نیز در آن عضویت داشتند، با لایحه الحاقی مخالفت نمود و در تاریخ 29 آذرماه متنی به مجلس شورای ملی عرضه کرد:"کمیسیون نفت که طبق تصمیم 30/3/1329 مجلس شورای ملی تشکیل شده است پس از مذاکرات و مطالعات به این نتیجه رسید که قرارداد الحاقی ساعد - گس کافی برای استیفای حقوق ملت ایران نیست، لذا مخالفت خود را با آن اظهار می دارد." دکتر مصدق پس از این اعلام نظر کمیسیون در نطقش خطاب به نمایندگان گفت:"اگر خود را نماینده ملت می دانید راهی برای شما جز استیفای کامل حقوق ملت ایران از راه صنعت نفت در تمام ایران وجود ندارد. در صورتی که ... در انجام این وظیفه ملی و وجدانی تعلل و تردید به خرج دهید دیگر هیچ اسمی بر آن نمی توان گذارد"(مصدق و نهضت ملی ایران، صفحه 80)

در این برهه زمانی ، جبهه ملی ایران ، ملی کردن صنعت نفت را ضروری ترین اقدام برای فراهم شدن بستر مناسب جهت استقلال سیاسی و اقتصادی می دانست. در آن سو دولت رزم آرا که تلاش های مصدق وجبهه ملی و آزاد اندیشان را بر نمی تافت به سرکوب و توقیف روزنامه های منتقد رو آورد اما این حربه که با پایداری جانانه مدافعان آزادی و استقلال میهن مواجه شده بود ، راه به جایی نبرد.

"کمیسیون نفت پس از مخالفت با لایحه الحاقی دو ماه فرصت گرفت تا در زمینه ملی شدن صنعت نفت در سراسر کشور بررسی به عمل آورد. در تاریخ 17 / 12 / 1329 کمیسیون نفت تصمیم خود را مبنی بر ملی شدن صنعت نفت به عرض مجلس شورای ملی رسانید و در همان روز تصمیم کمیسیون به تصویب مجلس شورا و در 29 اسفند 1329 به تصویب مجلس سنا رسید."(مصدق و نهضت ملی ایران،صفحه 81)

پیشینه تاریخی ملی شدن صنعت نفت

پیش از تشکیل مجلس شانزدهم و اقدامات عملی برای ملی شدن نفت؛ دکتر محمد مصدق و همفکرانش در مجلس چهاردهم تلاش های مستمری در جهت شناساندن خسارت های قراردادهای نفتی ایران آغاز کردند. با مجاهدت های مصدق همراهانش، دولت انگلستان که منافع خویش را در خطر می دید تلاش هایی را برای تایید قرارداد1933 آغاز کرد و لایحه گس - گلشائیان را از طریق دولت به مجلس شورای ملی فرستاد. همین سماجت ،خود منشا دیگری شد برای تزلزل قراردادهای ظالمانه.به گونه ای که لایحه گس - گلشائیان که جهت رسمیت بخشیدن دوباره به امتیازدهی نفت ایران تنظیم گردیده بود به پاشنه آشیل غارتگران ملت ایران تبدیل شد.

در کنار همه تلاش هایی که برای ملی شدن صنعت نفت صورت گرفت، دکتر محمد مصدق نقش شهید راه وطن دکتر حسین فاطمی را یادآور شد:"اگر ملی شدن صنعت نفت خدمت بزرگی است که به مملکت شده ، باید از آن کسی که اول این پیشنهاد را نمود سپاسگزاری کرد و آن کس شهید راه وطن دکتر حسین فاطمی است که روزی در خانه جناب آقای نریمان پیشنهاد خود را داد و عمده نمایندگان جبهه ملی در جلسه آن را تصویب نمودند..."

تکمله

بدون گزافه گویی بیست ونه اسفند با توجه به میزان اهمیت و اثرگذاری آن در استقلال و رهایی ایران معاصر از سایه استعمار و استحمار، روز مظلوم تاریخ ایران است. عمله های استبداد در هر فرم و حکومتی کوشش کرده اند ( و می کنند) ملی شدن صنعت نفت را به خویش مربوط سازند. چه نوکران دربار پهلوی و چه بادمجان دورقاب چین های جمهوری اسلامی.به عنوان نمونه مجله" امید ایران" در اسفند 1345 نوشت که"پس از مبارزات دامنه داری به رهبری اعلیحضرت همایونی در اسفند ماه 1329 ملی گردید." و یا محمدرضا پهلوی در کتاب ماموریت برای وطنم می نویسد:"افراد حزب توده... با نقشه ما در ملی کردن صنعت نفت ایران مخالفت می کردند."(آگاهی نسل جوان، صفحه 6)حاکمان جمهوری اسلامی نیز سعی کرده اند از قافله عقب نمانند و به همین منظور ملی شدن صنعت نفت را نتیجه مجاهدت های شیخ کاشانی می دانند.این کش و قوس ها با زبان بی زبانی از اهمیت تاریخی ملی شدن صنعت نفت داد سخن می دهند.گیریم که در کتاب های درسی بنویسند شیخ کاشانی نفت را ملی کرد، گیریم که دیگرانی نقش مصدق را به هیچ بی انگارند و یا کوشش کنند تا او را با اتهام های متداولی منکوب کنند؛ اما با تاریخ چه می کنند؟تاریخ به مثابه اِتر بی نهایت فرّار( رونده و گریزنده) است و هیچ گاه تسلیم مثلث شوم زر،زور و تزویر نمی شود.بگذارید در سیمای حکومتی از مصدق یادی نشود، بگذارید او را غیر مسلم بخوانند، بگذارید هر آنچه می خواهند بکنند تا صفحات سیاه بیشتری از تاریخ برایشان رقم بخورد.

[وب نگار، وبلاگ محمدرضا نسب عبداللهی]