خوردن توت فرنگی وحشی در لابیرنت سیاست، آیا دولتمردان عالي مقام حوزه خصوصي دارند؟ علیرضا حقیقی

دستاوردهاي دموكراسي در عين حالي كه سبب شده امكان حضور افراد در درون مدارهاي فوقاني قدرت صرف نطر از موقعيت و شان اجتماعي آن ها افزايش يابد ازطرف ديگر به علت افزايش رقابت و گسترش رسانه هاي عمومي اشتباهات رفتاري و اخلاقي دولتمردان نيز با مجازات هاي سريع و سنگين تري پاسخ داده مي شود

تبليغات خبرنامه گويا	advertisement@gooya.com

alirezahaghighi@rogers.com

چرا در جوامع مدرن خبرهای مربوط به تخلفات اخلاقی سیاستمداران برای جامعه جالب توجه است؟در دمکراسی های کنونی از سوی رسانه ها مبالغ هنگفتی به معشوقه های این افراد پرداخت میشود تا جزئیات روابط خود را بیان کنند. این بخش از خاطرات سیاستمداران نیز بیش از بیان اسرار پشت پرده یک تصمیم گیری سیاسی مورد توجه قرار میگیرد.ایا جوامع انقدر منزه هستند که این رفتارها انها را ازرده خاطر میکند؟ یا بسیاری ارزو میکردند به جای ان سیاستمداران بودند و ناراحتی انها از حسادت انها است. و یا انکه جامعه انها را انتخاب می کنند که الگو باشند و لذا انتظار ندارند که شاهد چنین رفتاری باشند. تحلیل این موضوع سطح بحث را به رابطه میان مصالح ملي و ملاكهاي اخلاقي فردي می کشاند .
در جامعه سياسي ايران نيز اين روزها پرسش هاي بسياري در رسانه ها و نیز گرده های سیاسی برانگيخته شده که به رابطه خصوصی دولتمردان و حوزه عمومی آنها ارتباط پيدا مي كند . این پرسشها از این جهت اهمییت پیدا خواهد کرد که با تغییرات ارزشی درون جامعه بخشی از نسل درون انقلاب که چه درون قدرت و یا بیرون ان باتمکن مالی که پیدا کردهاند در اثر کم رنگ شدن ارمانهای قبل و تلاش برای جبران مافات و غلبه بر تحسر ناشی از جوانی از دست رفته و گاه برای فرار روحی و فکری از رخدادهای سیاسی که مطلوب انها نیست به طور شرعی ویا غیر شرعی تجربه ای را می اغازند که اگر با بد شانسی روبرو شوند از نردبان سیاست سقوط می کنند. و طبیعی است که در مقایسه با دوران انقلاب و جنگ این روند رو به تزاید خواهد داشت. اما پرسش اساسي آن است كه آيا سياستمداران و دولتمردان برجسته كه پستهاي مهم در حوزه اجرايي، مقننه و قضاييه دارند .امری به عنوان حوزه خصوصی دارند كه ديگران نبايد به آنها نزديك شوند يا آنكه آنها بايد اين اجبار را پذيرا شوند كه در خانه شيشه اي زندگي را سپري كنند.
آيا آشكار كردن روابط خانوادگي و عشقهاي پنهان بيرون خانواده دولتمردان {هر چند شرعی و قانونی} امري غيراخلاقي است و هتك حرمت انسان به حساب مي آيد؟
در فرهنگ ديني ما، همواره برستارالعيوب بودن مومن و چشم پوشی از خطاهایدیگران وبیان ننودن انها تاکید شده است تاكيد شده و اينكه افرادنيابد در احوال شخصيه ديگران تجسس كنند . پرداختن به عيوب و گناهان ديگران بدون آنكه عيوب و گناهان خود را پيش چشم آوريم در همه اديان آسماني مورد نكوهش واقع شده است . در حوزه فرهنگ ديني ما گوشزد شده انسانها در حوزه شخصي فقط جوابگوي خداوند هستند نه بنده خدا. جهان محضر خداوند است و همه اعمال ما در مقابل او انجام مي گيرد. حتي اگر كاري ناشايست انجام دهيم كه خلق خدا آن را در نيابند و حتي به عكس ما را مورد ستايش قرار دهند رضايت خداوند را نتوانسته ايم جلب كنيم .
اين آموزه نزد متد ينان سنتي و قديمي ما معمولا رعايت مي شد و هتك حرمت مسلمانان را پذيرا نبودندد. اما وقوع انقلابا باعث ورود فرهنگ جدیدی شد که بی مهابا در مورد همه چیز پرده دری میشد . عکسهای شاه با برخی از زنان زیبا روی داخلی و خارجی و شرح مختصری از این روابط در مقایسه با وضعییت مستضعفان برای بسیج عده کثیری ا از مردم بسنده میکرد. مرحوم فر دوست نیز در بیان خاطرات خود از رزیم شاه با عنایت به توجه جامعه به این مسائل شرح کشافی از این مسائل در مورد دست اندر کاران رزیم شاه داده است. این پرده دری و اافشاگری بی مهابا که به نظر میرسد بیشتر تحت نفوذ فرهنگ چپ و لنینیستی قرار داشت مانند همه انقلابها با افراط کاریهایی رو برو شد
. اما فراز و نشيبهاي انقلاب و حكومتگري در ايران و گرايش عموم روشنفكران به مساله دمکراسی سبب شده است كه براي جلوگيري از دخالت دولت در حوزه جامعه مدني و بويژه در روابط خصوصي بسیاری از انان روابط مربوط به مناسبات بيرون از خانواده را امري خصوصي تلقي كنند. و البته تخلفات دولتمردان برجسته را در این مورد چندان مورد توجه قرارندهند و تخلفات کلامی انها را در حمایت از سیستم بسته بیشتر مورد انتقاد قرار میدهند . واگر فرد متخلف سحنان وجیهی در مورد ازادی به زبان اورده باشد انتشار این نوع مسائل را به دشمنان دمکراسی نسبت می دهند. درایت حکومت گران نیز سبب شده که کمتر از قبل این مسائل در مورد مدیران نظام مورد عتاب واقع شود

در این میان برخي از اين استدلالها در دفاع افراطي خود معتقدند اگر يك سياستمدار غير اخلاقي ترين رفتار جنسي راهم داشته باشد اين موضوع هيچ ربطي به قابليت و ديدگاه سياسي او ندارد و لذا داشتن ضعف اخلاقي براي يك سياستمدار يا هنرمند ربطي به روش و توانايي آنها ندارد. و به عنوان مثال به كندي و كلينتون اشاره مي كند.

آنچه كه قصد طرح آن را دارم برخلاف استدلالهاي مذكور،نشان دادن این موضوع است که برخلاف شهروندان عادي دولتمردان عالي رتبه در نظام هاي دموكراتيك و كشورهايي كه قصد دستيابي به دموكراسي را دارند با محدوديتهاي بي شماري در حوزه خصوصي خود روبرو هستند كه آزادي عمل آنها را با محدوديت مواجه مي كند.

تمايزات ضروري

بايد توجه داشت كه قبل از ورود به بحث تمایز میان چند مو ضوع را باید مورد مداقه قرار داد:
نخست آنكه بايد ميان حوزه خصوصي دولتمردان عالي مقام و هنزمندان و نويسندگان و ... حتي روحانيون برجسته غير دولتي و نيز مردم عادي تفاوت گذاشت . كسي هنرمندان را برنمي گزيند.آنها از حوزه قدرت و منابع مالي و مزاياي مربوط به آن برخوردار نيستند و طبيعي است از اين بابت فقط مسئوليت اخلاقي و انساني متوجه آنها است . بنابراين روابط غير انساني و منحط برخي از هنرمندان برجسته در حوزه خصوصي اشان تهديدي را متوجه مصالح ملي و منافع مردم نمي كند. اما كساني كه در پستهاي عاليرتبه ساخت حكومتي قرار مي گيرند از ويژگي و امتيازاتي برخورداند كه به ندرت كسي از آن برخوردار است . اين همان چيزي است كه در فلسفه سياسي هابز از از آن به عنوان "خير محدود" نام برده مي شود. اين امتيازات به آنها قدرت ويژة اي مي بخشد كه در روابط آنها با افراد عادي جامعه در نظام هاي دموكراتيك امتيازات مسوولين برجسته ناشي از آراي مردم مي باشد و طبيعي است كه مسووليتها و محدوديت هاي ناشي از مقام را نيز بايد پذيرا باشند . به عبارتي ادب مقام ، اخلاقيات خاص خود را دارد. بنابر این پرده دری در مورد روابط خاص افرادی که مو قعیت بر جسته ای در ساخت قدرت اشغال نکرده اند از لحاظ فرهنگ جا معه ما امری مذموم به شمار میرود .
دوم انکه میان حوزه خصوصی افراد در قبل و بعد قدرت تفاوت قائل شد. البته اگر دولتمردانی عاشق پیشه باشند و بعد از به قدرت رسیدن نیز نتوانند بر وسوسه های خود غلبه کنند بهتر است که با تر ک مسئو لیت عشق را انتخاب کنند. همچنانکه یکی از خاندان سلطتنی انگلستان در قرن بیستم ازدواج با عشق امریکائی خود را برمقام سلطنت ترجیح داد. واین هم بنفع خودشان و هم به نفع جامعه است.
سوم انکه نباید پنداشت که نگارنده و یا دیگر منتقدان انسانهای معصومی هستیم . و حتی ممکن است دهها مرتبه وضع اخلاقی نا بهنجارتری داشته باشیم. ولی در اینجا بحث اخلاقی فردی مطرح نیست که کسی باید سنگ را به سوی گناهکار پرتاب کند که گناهی نکرده باشد در اینجا فردی که قبول مسئو لیت میکند باید تبعات کارش را پذیرا باشد.
چهارم انکه فضیلت دولتمردان در این حوزه حلاصه نمیشود که اگر فردی از این جنبه پاک بود پس سیاستمدار موفقی است و شایستگی اطاعت دارد.
پنجم آنكه حوزه خصوصي دولتمردان در عرصه هاي معيشتي و جنسي در نظام های مختلف چهره هاي متفاوتي به خود مي گيرد. درون نظام هاي ديكتاتوري ، مانند ديگر عرصه ها همه مسايل در پنهانكاري و عدم پاسخگويي درجريان است.
البته شهروندان نيز نه اين حق را براي خود قائل هستند و نه جرات آن را دارند كه رفتارهاي غيراخلاقي دولتمردان را مورد پرسش قرار دهند.
اسدالله علم در كتاب خاطرات خود به بخش هايي از روابط خصوصي شاه و نقش خود در زمينه سازي آنها اشاره مي كند . رفتارهاي برخي از حكام عربي كشورهاي خليج فارس كه گاه به خبرهای جنجالی رسانه های غربی نيز راه پيدا مي كنند نمونه ای از این قبیل موارد است. هرچند مشكلات بنيادي در اين نظام ها وجود دارد ولي گاه مخالفين اين نوع نظام ها از مثالهايي در اين زمينه براي بسيح مردم عادي استفاده مي كنند.
درون جنبشها و نظام هاي انقلابي نيز همه چيز به خاطر ضرورت مورد توجه قرار مي گيرد ، چون همه چيز در پرتو مصالح انقلاب سنجيده مي شود . خاطرات پزشك مائوتسه تونگ پرده از اين نوع روابط بر مي دارد. استالين نيز كه اين نوع روابطش منجر به جنايتهاي خونين نيز مي شده است . در كشورهاي در حال گذار به ميزان افزايش عرصه رقابت و مشاركت اين نوع مسايل مي تواند در سرنوشت سياسي افراد نقش ايفا كند.
اما در نظام هاي دموكراتيك به خاطر نوع مشروعيت حاكمان و توانايي جامعه در عزل و نصب حاكمان از طريق انتخابات و نيز ارتقاء سطح افكار عمومي و قدرت رسانه هاي عمومي رفتارهاي خارج از قانون و در حوزه خصوصي با مجازاتهاي سنگين اجتماعي روبرو مي شودو گاه مي تواند به سقوط كابينه و يا فرد خاطي منجر شود. در اين ميان البته سنت سیاست فرانسوي با تسامح بيشتري به اين موضوع نگاه مي كند. ( فرزند 21 ساله ميتران كه ناشي از ارتباط وي با معشوقه اش بود بعد از پايان رياست جمهوري اش مطرح شد)
البته عرصه اين مجازاتها فقط به سياستمداران عاليرتبه محدود نمي شود برخي از افراد شاخص حوزه اجتماعي نيز كه در اين مسايل به ناچار به دروغگويي دست مي زنند با جنجالهاي رسانه ای وسيعي روبرو
مي شود. ( اريكسون مربي سوئدي تيم فوتبال انگلستان از مثالهاي بارز اين قضيه است ).
اما در كشوري مانند ايران كه قصد دارد هم پيام آور فرهنگي براي جهان باشد و راه سومي را تصوير كند و هم مدعاي آن را دارد كه در مسير پياده كردن دموكراسي واقعي دینی و معنویت علمدار مبارزه با قدرتهای غیر اخلاقی جهان استد ، طبيعي است كه حوزه خصوصي در عرصه معيشتي و جنسي براي بلند مرتبگان سياسي حالت عادي ندارد و الگوئی برای همه مسلمین محسوب میشود . برخلاف شهروندان عادي كه حوزه خصوصي آنها بايد مصون از دستبرد دولت باشد ، حوزه خصوصي آنها مورد توجه همه شهروندان قرار مي گيرد. واين هزينه اي است كه آنها بايد در ازاي امتيازات ناشي از پست و مقام خود بپردازند.ودر این میان دولتمردانی که شعار اصلاحات می دهند بیش از همه زیر ذره بین قرار می گیرند.

در قاب مصالح ملي

اكنون مي خواهيم دلايل اين موضوع را مورد مداقه قراردهيم كه در قاب يك تصوير بزرگ از مصالح ملي عدم شفافيت ، پنهانكاري و لاپوشاني دولتمردان در عرصه هاي روابط بيرون از خانواده رسمي سبب ساز چه مشكلاتي خواهد شد.

الف : جنبه امنيتي و اطلاعاتي

يكي از مهمترين موضوعاتي كه در مسايل مربوط به روابط خارج از خانواده مطرح است امكان نشت اطلاعات از طريق زناني است كه به طور رسمي و خارج ا زخانواده به حريم خصوصي مردان عاليرتبه راه پيدا مي كنند . در بسياري از جنجالها البته سيستم ها براي آنكه آسيب پذيري خود را كم كنند خسارات ناشي از اين امر را چندان مطرح نمي سازند . فی المثل روابط كلينتون با مونيكا و مكالمه همزمان وي با رييس كنگره آمريكا، مي تواند تبعات قابل توجهي براي امنيت آن كشور داشته باشد .
امروزه اكثر ديپلماتها ، مذاكره كنندگان در مورد پروژه هاي مهم و دفاعي ، وزراء و كساني كه در مشاغل مهم مشغول به كار هستند همواره در معرض اين خطر قرار دارند كه به وسيله ابزار زنان ناخواسته اطلاعاتي را انتقال دهند و يا براي جلوگيري از بروز فضاحت رابطه، اطلاعات را به كساني منتقل كنند كه مي تواند خطراتي براي كشور آنها به همراه داشته باشد.
تاريخ سياست و روابط بين الملل سرشار از اين گونه موارداست . ( سقوط كابينه محافظه كار انگلستان به خاطر ماجراي کریستین کیلر در دهه 60 از این جمله است
و طبيعي است در ارزيابي مردان سياستمدار اين شايع ترين نقطه ضعفي است كه رقبای ساسی امنیتی یک کشوربر روي آن كار مي كنند . برخی از دولتمردان نزدیک به خاتمی در ارتباط با زنان خارجی این نقطه ضعف خود را. در همان برخورد اول اشکار ساختند. و امکانات طعمه شدن برای مقاصد انها فراهم می اورند.
علاوه بر این انها طعمه جاه طلبی زنانی نیز گشته اند که قصد داشتند مونیکا لوینسکی ایران در سطوح پایینتر شوند. که البته حاطرات انها بعدا منتشر خواهد شد
ذکر این نکته نیز لازم است در ايران با توجه به اينكه چند همسري و ازدواج موقت منع قانوني ندارد افراد به هنگام پست گيري و يا در حين كار اگر اطلاعات مربوط به همسر بعدی خود را به سيستم ارايه دهند از خطرات امنيتي آن كاسته مي شود هرچند كه اين امر در نظام هاي دموكراتيك لاييك که تعدد همسر را برسمییت نمیشناسند محلي از اعراب ندارد و در ايران نيز افراد بنا به ملاحظات اجتماعي از انجام اين كار خودداري مي كنند. در این مورد ایران ضعف قانونی دارد و ایین نامه ای برای اطلاع رسانی الزامی دولتمردان در این زمینه به دولت وجود ندارد

ب : از جنبه هاي اقتصادي و مالي

روابط مردان عالي رتبه در خارج از خانواده فسادهايي در حوزه اقتصادي نيزبرای کشور میتواند به همراه داشته باشد. در بسياري از اين موارد معشوقه ها واسطه العقد قراردادهاي اقتصادي بوده اند . وزير خارجه سابق فرانسه به خاطر آنكه در ارتباط با معشوقه اش يك قرارداد اقتصادي را مورد لابي قرار داده بود ، محكوم شد.
علاوه بر اين افراد عالي رتبه از امكانات اقتصادي و منابع مالي كه تحت نظر آنها قرار دارد تحت عنوان پروژه هاي مختلف و يا استخدام و ... حق الزحمه هاي كلان و نا متعارفی را به زنان مورد نظر خود برای تحبیب قلوب انها پرداخت میکنندو از اين طريق از منابع مالي عمومي براي مصالح خصوصی خويش هزينه می کنندد . امري كه در نظام هاي دموكراتيك كه بر مبناي ماليات مي چرخد به شدت مورد سوال درافكار عمومي واقع مي شود ولي متاسفانه هنوز در ايران اين جنبه چندان مورد توجه و نظارت قرار ندارد.

ج: از جنبه اخلاقي و توليد فرهنگ

واقعيت اين است كه سياستمداران و دولتمردان كه نقش رهبري جامعه را به عهده دارند با رفتار خود مولدتوليد فرهنگ عمومی هستند . در نظام هايي مانند ايران كه دولتمردان صرفا كارگزار نيستند بلكه اسوه اخلاقي نيز بايد باشند ، طبيعي است كه توجه اجتماعي به نوع رفتا رانها افزايش مي يابد . جامعه اي كه دولتمردان آن جنبه هاي زندگي شخصي را بر مصالح عمومي ترجيح مي دهند ، و جنبه های جدی بودن قضایا ومسئولیت پذیری را به به کنار نهاده و" بار بندی" و" حال کردن" و برگزاری گرده های جوک را بر پیگیری حقوق تضیع شده مردم تر جیح می دهند عملا پیام زهر الود وصريحي را براي خود به نسل جوان ارسال میدارندد .
در جوامعي كه اخلاق اجتماعي در معرض تندبادهاي ناشي از تغيير و تحولات بيشمار قرار دارد و اصول تنظيم رفتار بنا به دلايل مختلف هنوز دستخوش بحران است رفتارهايي كه اخلاق را زير سوال مي برد بویزه از سوی کسانی که الگوی فرهنگی و منادی تغییر محسوب می شوند مي تواند مانند تير خلاص عمل كند
باید توجه داشت مساله فقط در یک رابطه كامجويانه خلاصه نمي شود .تجربه تاریخی نشان داده که اين رابطه بنا به منطق خودش مي تواند به لاپوشاني ، دروغگويي ، تهمت زني و شانه خالي كردن از قيد مسووليت و خيانت منجرشود. در این وضعیت بویزه هنگامی مدارک مستند در ر مورد روابط وجودداشته باشد. تکذیب دولتمردان نوعی تو هین به شعور اجتماعی محسوب میشود.و به جای پذیرش شجاعانه اشتباه -در سیاست ایران اعتراف به اشتباه معمولا مثل خود کشی میماند و همه از ان می هراسند- نوعی اخلاق ریاکارانه را رواج می دهد که نیهیلیسم اخلاقی از تبعات ان خواهد بود
که بتدریج شیرازه نظم و همبستگی اجتماعی را از بین میبرد.- یک خبرنگار امریکائی می گفت بعد از جریان کلینتون ودروعگوئی او وقتی فرزندم را به خاطر درو غگوئی مورد مواخذه قرار می دهم میگوید پرزیدنت هم دروغ میگوید -
اخلاقیات همیشه در جامعه ریشه ای عمیق داشته و همیشه یک گروه حاشیه نشین هستند که می خواهند ومیتوانند همه چیز را تجربه کنند ولذا نمیتوان هم وزیر بود و هم تجربه گرائی پیشه کرد.
از منظر اخلاق دینی این نكته شايان توجه است كه هر چند در اين حوزه مسائل خصوصي افراد و پرده دري اسرار مردم مورد نكوهش شديد واقع شده است ولي در مواقعي كه افراد با حق الناس سر و كار دارند اين حوزه خصوصي شكل ديگري به خود مي گيرد.

د: از جنبه تصميم گيري سياسي

در بسياري از موارد ارتباطات عشقي سياستمداران در حوزه تصميم گيري سياسي آنها اثر گذاشته است. اين تصميم گيري ها از حوزه عفو و يا دستگيري افراد تا گستر ش خشونت و يا حوزه هاي مختلفي كه سرنوشت سياسي يك مملكت را رقم مي زند را در بر مي گيرد. طبيعي است كه افكار عمومي حق دارد از فاكتورهاي تاثير گذار بر روي سرنوشت خويش خبر داشته باشد.

علاوه بر این سیاستمداری که دغدغه و رویاهایش در جهت تصاحب کردن و "حبه انگور بر دهان دیگران گذاشتن" باشد. در مواقع حیاتی و خطیر انتخابهایش با منافع جامعه در تضاد خواهد بود.

ه: از جنبه سوء استفاده شغلي و انساني

همان طور كه گفته شد قدرت ،تولید نوعي اقتدار مي كند كه در رابطه مرد و زن تاثير مي گذارد.روابط استاد و دانشجو و پزشک وبیمار از این جمله اند قدرت ناشي از پست و مقام در روابط انساني جنس مخالف را مرعوب مي سازد و رابطه اي ابزاري و در بسياري موارد غير انساني را برقرار مي كند كه اين استفاده ابزاري به نوعي سوء استفاده شغلی را نيز در برمي گيرد . در حقيقت تبادل سكس در ازاي اطلاعات و يا پیشبرد کارهای مراجعه کننده یا فرد مرعوب از مواردي است كه کرارا رخ مي دهد . يكي از خبرنگاران زن نيويورك تايمز گفته بود كه براي مصاحبه باقذافی از او توقع هبمسترشدن وجود داشته است . امري كه برخي از خبرنگاران زن ديگر آن را پذيرا شده بودند .
گره گشايي از مشكلات كه قدرت توان انجام آن را دارد در معامله اي غير انساني توقعاتي را برمي انگيزد كه تالي و فسادهاي بي شمار اخلاقي را به همراه دارد واز ان به عنوان رشوه انسانی میتوان نام برد .در دمکراسی ها این جنبه ها با مجازات شدید خا طی رو برو میشود.

و- از جنبه پرستیز بین المللی

همه مردم دوست دارند که تصویر دولتمردان انها از دید جهانیان تصویری پاک و فرهیخته و روشن باشد تا بتوانند بداند افتخار کنند. اگر دولتی مرکب از عناصر هوسباز باشد . چه سیمایی از ان ملت ترسیم میشود.
اتمام سخن
دستاوردهاي دموكراسي در عين حالي كه سبب شده امكان حضور افراد در درون مدارهاي فوقاني قدرت صرفنطر از موقعيت و شان اجتماعي آنها افزايش يابد . ازطرف ديگر به علت افزايش رقابت و گسترش رسانه هاي عمومي اشتباهات رفتاري و اخلاقي دولتمردان نيز با مجازاتهاي سريع و سنگين تري پاسخ داده مي شود . دولتمردان بايد بدانند هنگامي كه بر روي گلبرگهاي شهرت و قدرت و برخورداري گام برمي دارند نبايد مردابهاي زير پا را نيز فراموش كنند.
وگرنه " زاهد پشيمان را ذوق باده خواهد کشت" .

آدرس سایت
www.namvarha.com