مشروح مصاحبه خبرگزارى ژاپنى كيودو با آيت‏اللّه العظمى منتظرى

بسمه تعالى

با تشكر از اين كه وقت خود را در اختيار ما گذاشتيد به عنوان اولين سؤال، جنابعالى رفتار آقاى خاتمى را چگونه ارزيابى مى‏كنيد؟
اعوذ باللّه من الشيطان الرجيم. بسم اللّه الرحمن الرحيم
آقاى خاتمى در اوايل انتخاب شدن وعده‏هاى خوبى به مردم دادند ولى متأسفانه شرايط به گونه‏اى شد كه آن وعده‏ها عمل نشد. مقصود از اصلاحاتى كه ايشان بر آن تأكيد داشتند بازگشت به آرمانها و شعارهاى اوليه انقلاب است. در رژيم سابق حكومت، حكومتى فردى و استبدادى بود، مردم آزادى نداشتند و خواسته‏هاى آنان تأمين نمى‏شد و حاكميت بر طبق خواست اكثريت مردم شكل نگرفته بود. حكومت فردى بر خلاف نظر اكثريت خلاف طبيعت است و به قول فلاسفه "القسر لايدوم" يعنى حركتِ بر خلاف طبيعت دوام ندارد.

به نظر شما بزرگ‏ترين دستاورد انقلاب چه مى‏تواند باشد؟
در وهله اول بايد دستاورد براى انقلاب قائل باشيم تا بتوانيم دستاورد بزرگ آنرا ذكر كنيم!
اصل انقلاب حركتى به جا و بر حق بود، انقلاب در سه شعار اصلى خلاصه مى‏شد: استقلال، آزادى، جمهورى اسلامى. انقلاب يعنى تحول اساسى و حقيقى در تمام امور و شؤون كشور. متأسفانه از همان اوايل تحولاتى باعث شد كه برخلاف ايده‏هاى اصلى انقلاب مسير عوض شد. تجربه نشان داده است كه قدرت استبدادآور است اگرچه حاكم به اسم اسلام حكومت و قدرت را در دست بگيرد، البته تا حدّى "استقلال" به دست آمد و دست اجانب كوتاه شد.
افراد مستبد مانند شاه به نام دين حكومت ديكتاتورى و اقتدارگرا نداشتند و بدين ترتيب ضربه‏اى به دين و اسلام نمى‏خورد، ولى اگر بنا باشد حاكميت به نام دين ظلم كند ضربه‏اش به دين و ارزش‏هاى آن مى‏خورد.

شما فكر مى‏كنيد مردم الان راضى‏ترند يا در حكومت گذشته؟!
مردم نه آن وقت راضى بودند نه حالا!

به نظر جنابعالى آيا آينده سياسى، اجتماعى ايران دچار تغيير خواهد شد؟
بستگى به خود مردم دارد. در قرآن كريم مى‏فرمايد: (ان اللّه لايغير ما بقوم حتى يغيروا ما بانفسهم) "يعنى خداوند سرگذشت هيچ قومى را تغيير نخواهد داد مگر آنكه مردم خودشان را تغيير دهند."
و از پيامبراكرم(ص) نقل شده: "كما تكونوا يولّى عليكم" يعنى همان گونه كه هستيد بر شما حكومت خواهد شد.

در شرايط ايرانِ فعلى، قم به عنوان مركز دين مطرح است. پرسش من اين است كه آيا اين قم است كه حاكميت سياسى را كنترل مى‏كند يا حاكميت سياسى قم را كنترل مى‏كند؟
وضعيت به گونه‏اى شده است كه حاكميت سياسى حوزه‏هاى علميه بويژه قم را تحت كنترل همه جانبه خود درآورده است.

به عقيده جنابعالى روابط ايران و آمريكا تا چه زمانى بايد دچار چالش و تضاد باشد؟
به جز اسرائيل كه كشورى غاصب و نامشروع در جامعه جهانى است - چون زمين‏هاى فلسطينى‏ها را غصب كرده است - بايستى با تمام كشورها رابطه همه جانبه برقرار باشد. قطع رابطه با آمريكا هم در مقطع خاصى صورت پذيرفت و هميشگى نيست؛ اگرچه به بسيارى كشورها از ناحيه آمريكا ظلم شده است مثلاً كشور ژاپن توسط آمريكايى‏ها دو شهر بزرگ آن توسط بمب اتمى كاملاً تخريب شد. مردم ما نيز از آمريكايى‏ها دلِ خوش ندارند. البته از انگليس و روسيه هم دلِ خوشى نداريم ولى قطع رابطه در شرايط خاص انجام شد و موقت بود. بايد عاقلانه با كياست همراه با تأمين مصلحت ملى ديوار بى‏اعتمادى تخريب گردد. به نظر من مصلحت دو كشور است كه رابطه برقرار شود و اين صهيونيست‏هاى آمريكا و لابى يهود هستند كه به شدت با از سرگيرى رابطه مخالف‏اند. دشمن‏تراشى در سياست خارجى و داخلى كار صحيحى نيست. به گفته يكى از بزرگان: دوست هزارش كم و دشمن يكىِ آن هم زياد است. ژاپنى‏ها اگرچه درگذشته با آمريكايى‏ها تعارض و دشمنى داشتند ولى عاقلانه برخورد كرده و ديوار دشمنى‏هاى گذشته را خراب كردند.

من شنيده‏ام مردم ايران آهسته آهسته از رفتن به مساجد امتناع مى‏كنند. به نظر مى‏رسد مخلوط شدن سياست و ديانت علت اصلى است. نظر جنابعالى چيست؟
فرارى شدن مردم از مساجد به دليل گريز آنها از دين نيست. مردم ما دين دارند و به ارزشهاى دينى اعتقاد دارند، نرفتن مردم به مساجد به اين دليل است كه متأسفانه از نام دين و مسجد سوءاستفاده شده است، دين وسيله‏اى شده است تا اميال قدرت‏مندان اجرا شود. به نظر من دين از سياست جدا نيست دين اسلام تنها منحصر به احكام اخلاقى و عبادى نيست و در مورد زندگى اجتماعى و اقتصادى و سياسى جامعه نيز احكام ويژه‏اى دارد. ولى آنچه اين جا اهميت دارد اين است كه بايستى اين احكام اجتماعى و سياسى مطابق عقلانيت و عدالت اجرا شوند. آيت‏اللّه خمينى مى‏گفت كسى كه مى‏گويد دين از سياست جداست نه دين را شناخته و نه ديانت را؛ و اين مطلب صحيحى است.

درباره انتخابات نظر حضرت آيت‏اللّه چيست؟
من در حال حاضر نفياً و اثباتاً نظرى ندارم. اگر انتخابات آزاد باشد و دخالت‏هاى غيرقانونى نباشد مردم بايد شركت كنند ولى اگر انتخابات آزاد نباشد نمى‏توان نظر خاصى را ابراز كرد.

مثبت‏ترين اثر پيروزى انقلاب و منفى‏ترين اثر آن چه چيزى مى‏تواند باشد؟
كمى مكث... مثبت‏ترين اثر پيروزى انقلاب اين است كه مردم فهميدند اگر هماهنگ باشند قدرت بزرگى هستند. چنين باورى در زمان شاه نبود. مردم ما قدرت خود را بازيافتند و اين مايه اميدوارى است.
و بُعدِ منفىِ پيروزى انقلاب: تندروى‏ها و ظلم‏هايى است كه به نام دين و اسلام انجام مى‏شود به گونه‏اى كه چهره اسلام خشن و كريه نشان داده مى‏شود حال آنكه اسلام دين رحمت و عطوفت است.

نزديك به يكسال است كه محدوديت‏ها از جنابعالى برطرف شده است. شرائط سلامتى شما چگونه است؟ شرايط فعلى شما چگونه است؟ خوشبختانه سرحال هستيد!
الحمدللّه حالم بهتر است. كسالت‏هايى هم داشتم كه كمى برطرف شده است. عصرها به تدريس نهج‏البلاغه اميرالمؤمنين‏عليه السلام مشغول هستم ولى درس صبح‏ها كه شروع شده بود را نتوانستم ادامه دهم و پس از مدت كوتاهى تعطيل شد. بالاخره با شرايط سنى بالا نمى‏توان مثل گذشته به تدريس مشغول شد و آنرا ادامه داد.
در مورد رفع حصر تنها آزادى مختصرى حاصل شده، و حسينيه شهدا كه محل تدريس ساليان متمادى بوده است به وضعيت اسف‏بارى درآمده و هنوز بازپس داده نشده است. دفتر مشهد و منزل خريدارى شده توسط همسر احمدآقا - پسرم - هنوز در اشغال نيروهاى امنيتى است. برخى از امكانات ديگر و پولهاى وجوهات هنوز بازپس داده نشده است. آيا با اين اوصاف مى‏توان گفت رفع حصر كامل شده است؟!
والسلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
دفتر آيت‏اللّه العظمى منتظرى
19/11/1382