تهران مي‌‏لرزد؟ ، ايلنا

شايد بسياري با شنيدن تاريخ 4 دي ماه سال 82 چيزي را به خاطر نياورند؛ اما حادثه تلخ و دردآور بم هنوز در اذهان باقي‌‏مانده است.
طبق معمول هميشه با وقوع اين حوادث بسياري از مسوولان به خاطر مي‌‏آوردند كه تهران نيز بر روي گسل قرار دارد, از همان زمان بود كه گمانه‌‏زني‌‏ها درخصوص ميزان تخريب پس از زلزله، اماكني كه بيشترين آسيب را مي‌‏بيند و چگونگي جلوگيري از اثرات اين حادثه آغاز شد؛ اما باز هم طبق معمول به سرعت به فراموشي سپرده شد تا آن كه در 8 خردادماه تهران به همراه چند شهر ديگر لرزيد؛ اما آسيبي نديد.
البته ماجراي‌ لرزيدن تهران به همين جا تمام نشد؛ بلكه از فرداي آن روز يك بار ديگر بحث لرزيدن تهران آغاز شد و در كنار آن پيش‌‏بيني‌‏هايي نيز در خصوص زلزله‌‏هاي مخربي كه از تهران جز نام چيز ديگري باقي‌ نمي‌‏گذارد ارايه شد؛ اما مسوولان همه پيش‌‏بيني‌‏ها را رد كردند! و آن‌‏ها را غير ممكن دانستند.
اين در حالي است كه ناسا اعلام كرد: با به كارگيري تكنولوژي ماهواره‌اي، زلزله چند روز ؛ بلكه چند هفته قبل از وقوع قابل پيش‌بيني است.
در گزارش ناسا آمده است:هرچند به نظر مي‌رسد كه زلزله ناگهاني رخ مي‌دهد؛ ولي انرژي متراكمي كه از اين حادثه طبيعي منتشر مي‌شود ، ماه‌‏ها و سال‌‏ها قبل از وقوع زلزله، به شكل متراكمي زير پوسته زمين به وجود مي‌‏آيد, كه دانشمندان زلزله‌شناس نمي‌توانند اين انرژي متراكم را ببينند و يا تشخيص دهند كه چه زماني اين انرژي متراكم به بالاترين حد فشار مي‌رسد.
بنابراين, تكنولوژي ماهواره‌اي كه ناسا به آن دست يافته، مي‌تواند علايم و نشانه‌هاي يك زلزله قريب‌الوقوع را روزها؛ بلكه هفته‌ها قبل از وقوع آن تشخيص دهد ؛ اما ايران به اين تكنولوژي دست نيافته است.
در اين ميان با بحث‌‏هاي داغي كه در مورد زلزله در تهران وجود دارد, مسوولان كشور از جمله احمدي‌‏نژاد، شهردار تهران، زلزله اخير را موجب شكل‌‏گيري تحرك تازه در ميان مسوولان كشور براي مقابله جدي‌‏تر با حوادث غير مترقبه مي‌‏داند.
اين صحبت آقاي شهردار حاكي از آن است كه گويا مسوولان تاكنون خطر اين مساله را علي‌‏رغم ادعاهاي خود خيلي جدي نگرفته بودند.
شهردار تهران, با اظهار خرسندي از تشكيل يك سازمان مستقل براي مديريت بحران به هنگام وقوع حادثه، وقوع مجدد زلزله در تهران را شايعه دانست و افزود: امروزه كسي به صراحت نمي‌‏تواند، ادعا كند كه زمان و مكان وقوع زلزله قابل پيش‌‏بيني است.
وي، در جاي ديگري از روساي سازمان‌‏ها خواسته تا نواقص، ضعف‌‏ها و همچنين نيازها و امكانات خود را به سازمان مديريت بحران منعكس كنند, تا در جلسه هيات دولت مورد بررسي قرار گيرد.
احمدي‌‏نژاد، همچنين بر ايجاد يك شبكه ارتباطي مستقل از مخابرات تاكيد كرده ‌‏است.
گفتني است،آژانس همكاري‌‏هاي بين‌‏المللي ژاپن(جايكا) كه چندي پيش هيات تحقيقاتي خود را براي بررسي زلزله بزرگ تهران به ايران اعزام كرده بود، نتيجه تحقيقات خود را منتشر كرده كه در آن آمده است: شهر تهران در جنوب رشته كوه البرز بر روي يك گسل بزرگ و در ميان گسل‌‏هاي جنوب شهر نيز محصور شده است.
براساس اين گزارش، هر150 سال يك‌‏بار تهران در خطر يك زلزله قرار دارد, كه تاكنون 170 سال از آخرين زلزله تهران گذشته است.
گفتني است، با وجود آن كه بسياري از كارشناسان ايراني وقوع زلزله را رد كرده‌‏اند، كارشناسان اين مركز وقوع يك زلزله را در آينده‌‏اي نزديك هشدار داده و اعلام كرده‌‏اند كه تهران به عنوان بزرگترين شهر ايران از هيچ نظام و سيستم مشخصي براي جلوگيري از عواقب خطرناك اين حادثه برخوردار نيست.
بررسي‌‏هاي اين گروه نشان مي‌‏دهد, كه رديف‌‏هاي تير برق و تلفن در وسط خيابان‌‏هاي شهر مانع از عبور آسان ماشين‌‏هاي آتش نشاني و آمبولانس‌‏ها مي‌‏شود.
بر اساس اين گزارش، پس از پيروزي انقلاب جمعيت زيادي به تهران هجوم آورده و اكثريت آنها با درآمد اندك در ساختمان‌‏هايي كه بيش از 70 سال قدمت دارند، در جنوب شهر متمركز شده‌‏اند كه اين ساختمان‌‏ها فاقد هرگونه مقاومت در برابر زلزله بوده و در اين مناطق به ندرت پاركي نيز براي اسكان آوارگان پيدا مي‌‏شود.
در اين تحقيق آمده است: در صورتي كه گسل شمال فعال شود، نيمي از ساختمان‌‏هاي مناطق ثروتمند نشين تهران فرو ريخته و حدود يك درصد از مردم جنوب شهر نيز جان خود را از دست مي‌‏دهند؛ اما اگر گسل جنوب شهر تهران فعال شود، 80 درصد ساختمان‌‏ها تخريب شده و 20 درصد مردم اين منطقه جان خود را از دست خواهند داد.
بسياري از كارشناسان, نيز با تاييد تخريب قابل توجه زلزله در تهران، بزرگترين مشكل را عدم رعايت اصول شهر سازي مي‌‏دانند.
دكترمحمد قلي يوسفي، استاد دانشگاه علامه طباطبايي، با اشاره به عدم اجراي اصول ساخت و ساز در تهران، اعلام كرد: نه تنها سوداگران خصوصي كه به ساخت و ساز و برج سازي مي‌‏پردازند، مقصر اصلي تخريب ساختمان‌‏ها بر اثر زلزله هستند ؛ بلكه بخش وسيعي از آپارتمان‌‏هاي دولتي نيز در معرض خطر قرار دارند.
دكتر يوسفي، در ادامه تصريح كرد: علاوه بر ساختمان‌‏هاي خصوصي، مدارس، زندان‌‏ها, دانشگاه‌‏ها و مراكز دولتي نيز نيازمند بازسازي مجدد هستند كه اين امر هزينه‌‏هاي زيادي را به كشور تحميل مي‌‏كند.
استاد دانشگاه علامه طباطبايي با تاكيد گزارش جايكا، در خصوص عدم امكان امدادرساني در تهران پس از وقوع زلزله، گفت: تهران هيچ‌‏گونه امكاناتي براي كاهش اثرات مخرب زلزله ندارد ؛ زيرا به دليل تنگي خيابان‌‏ها و تعدد آپارتمان‌‏ها تخريب گسترده‌‏اي شهر را تهديد مي‌‏كند.
وي, با اشاره به مراكز صنعتي و توليدي مستقر در تهران، خسارات پس از زلزله را غيرقابل جبران دانست و افزود: بخش وسيعي از صنايع، مراكز تصميم‌‏گيري, سفارت‌‏خانه و نهادها در اين شهر استقرار دارند كه با توجه به در معرض خطر بودن تهران در برابر زلزله ، اثرات جبران ناپذيري بر مسايل مادي و معنوي كشور در صورت وقوع به جاي خواهد گذاشت.
با وجود اين كه كارشناسان ايراني همچنان پيش‌‏بيني زلزله را غيرممكن مي‌‏دانند؛ اما پيش‌‏بيني‌‏هاي بسياري در خصوص اثرات و ميزان تخريب صورت گرفته , به طوري كه مسوولان براي جلوگيري از آسيب شبكه‌‏هاي آب از ژاپني‌‏ها درخواست كمك كرده كه مطالعات آن‌‏ها 5/1 سال به طول مي‌‏انجامد.
دكتر نعمت حسني, رييس مركز مطالعات بحران‌‏هاي طبيعي در صنعت, در خصوص چگونگي انجام اين پروژه، گفت: ‌‏پروژه آب كه به زودي قرارداد آن منعقد مي‌‏شود, از سوي جايكاي ژاپن تامين اعتبار مي‌‏شود كه برآوردها بيانگر هزينه 3 ميليارد دلاري اين پروژه است.
وي، افزود: درخصوص مقاوم سازي شبكه‌‏هاي برق تهران نيز مطالعات آسيب‌‏پذيري آغاز شده, كه هم‌‏زمان با آن كارهاي اجرايي لازم نيز صورت مي‌‏گيرد.
دكتر حسني، گفت: اين پروژه را شركت برق تهران حمايت مي‌‏كند,كه حدود5 ميليارد ريال هزينه در بردارد.
وي، همچنين تصريح كرد: با توجه به آسيب پذير بودن شبكه‌‏هاي آب تهران نسبت به لوله‌‏هاي گاز, تمركز بر روي مخازن و حفظ آب موجود در آن‌‏ها است كه شركت آب و فاضلاب تهران از 4 سال پيش اين كار را شروع كرده است.
دانشيار دانشگاه صنعت برق، اظهارداشت‌‏: در اين پروژه از هدر روي آب مخازن به منظور تامين آب سالم در مواقع وقوع زلزله جلوگيري به عمل مي‌‏آيد و درتقاطع‌‏هاي لوله‌‏هاي آب در مسير گسل‌‏هاي زلزله تمهيداتي انديشيده شده است.
دكتر حسني گفت: ‌‏شبكه‌‏هاي گاز تهران تا حد قابل توجهي ايمن هستند؛ اما مقدار كمي از آن‌‏ها كه آسيب پذيرند ، مي‌‏توانند خطرزا باشند.
به گفته وي, با توجه به ضعف منازل مسكوني, در بخش‌‏هايي كه احتمال خرابي كامل وجود دارد, خرابي منازل مي‌‏تواند روي علمك‌‏هاي گاز تاثير بگذارند و خطرزا باشند كه اين قضيه مربوط به ضعف ساختمان‌‏ها است نه ضعف شبكه‌‏هاي گاز.
وي، در ادامه افزود: مقاوم سازي شبكه‌‏هاي گاز سير منطقي خود را طي مي‌‏كند, ضمن اينكه سيستم مقابله اضطراري در تهران مستقر مي‌‏شود, كه اين پروژه فاز مطالعاتي‌‏اش تمام شده و فاز طراحي آن در شرف اجراست.
رييس مركز مطالعات بحران‌‏هاي طبيعي در صنعت گفت‌‏: تا استقرار كامل سيستم قطع اتوماتيك , قطع با كنترل از راه دور, ساخت مركز كنترل و مجهز كردن ايستگاه‌‏هاي مختلف گاز به سيستم‌‏هاي ارتباط از راه دور حدود 4 يا 5 سال زمان لازم دارد, كه بالاي 100 ميليون دلار هزينه دارد.
دكتر حسني تصريح كرد‌‏: اين سيستم به تدريج مستقر مي‌‏شود و همه شبكه گاز تهران را پوشش مي‌‏دهد.
در شرايطي كه مسوولان همچنان بر نظر خود در خصوص غيرقابل پيش‌‏بيني بودن زلزله اصرار دارند، اخبار ديگري از وقوع زلزله ظرف 14 روز آينده خبر مي‌‏دهد, در همين حال ساعات 22 و 24 دوشنبه 18 خردادماه و 6 صبح 19 خردادماه به عنوان زمان‌‏هاي احتمال وقوع زلزله شايع شده كه اين مساله از سوي رييس پژوهشكده زلزله شناسي وابسته به وزارت علوم ، تحقيقات و فناوري ، رد شده است.
محمد مختاري، با بيان اين كه اعلام ساعت‌‏هاي وقوع احتمالي زلزله در تهران تنها يك شايعه بي‌‏اساس است، گفت: خبرهايي كه در تهران يا ديگر شهرهاي كشور در خصوص پيش بيني وقوع زلزله در ساعات يا روزهايي مشخص منتشر شده غير علمي ، بي اساس و شايعه است.
وي همچنين اظهارداشت: مردم بهتر است به جاي اين‌‏كه تحت تاثير شايعه پراكني‌‏ها قرار گيرند، آرامش خود را حفظ كرده و موجب اختلال در زندگي خود نشوند.
مختاري، پديده زلزله را يك امر طبيعي دانست و گفت: هيچ سازمان و نهاد علمي نمي‌‏تواند زمان دقيق وقوع زلزله را پيش بيني كند.(گزارش ناسا را به خاطر بياوريد)
وي، تاكيد كرد: از نظر علوم زمان شناسي و زمين شناسي هيچ گاه نمي‌‏شود زمان وقوع زلزله را تشخيص داد.
گفتني است، رييس پژوهشگاه زلزله شناسي در تهران، امكان وقوع زلزله در تهران را هميشگي دانست و بر مقاوم سازي سازه ها تاكيد كرد.
شايان ذكر است, اخباري از برخي منابع آگاه وجود دارد كه حكايت از واقعيت ديگري دارد.
دكتر شهرام علم داري ، رييس اورژانس كشور، با بيان اين كه تمام مراكز اورژانس در تهران با توجه به احتمال وقوع زلزله در وضعيت آماده باش نارنجي هستند، گفت: از سوي دولت به تمام سازمان‌‏ها و موسسات اعلام شده كه در آماده باش كامل باشند و اورژانس‌‏ها نيز به صورت كامل آماده هستند.
وي، افزود: براي امدادرساني به حادثه ديدگان زلزله از تمام استان‌‏هاي همجوار كمك مي‌‏گيريم و آن‌‏ها نيز براي ارسال كمك آماده هستند.
علم داري، تصريح كرد: وزارت بهداشت به صورت كامل درآماده باش است و به اورژانس‌‏ها هم اعلام شده كه آمادگي لازم براي امدادرساني داشته باشند.
البته اين اظهارات به سرعت از سوي دبير ستاد حوادث غيرمترقبه استان تهران، رد شد.
به گفته علي جهانبخش، شرايط تهران طبيعي بوده و اورژانس‌‏ها و بيمارستان‌‏هاي تهران در حالت آماده باش نيستند و دولت به سازمان‌‏ها و موسسات دستور آماده باش نداده است.
هرچند گفته‌‏هاي جهانبخش براي دلگرمي مردم تهران كه بيش از يك هفته در ترس به سر برده‌‏اند, اعلام شده؛ اما اين گفته چندان جذاب نيست ؛ زيرا در اين شرايط حداقل انتظار, آمادگي كامل تمامي سازمان‌‏ها و ارگان‌‏ها است.
دبير ستاد حوادث غيرمترقبه استان تهران، در ادامه گفت: فقط در 48 ساعت اوليه پس از زلزله جمعه گذشته در مازندران، بيمارستان‌‏هاي تهران براي كمك به حادثه ديدگان احتمالي زلزله در آماده باش بودند.

جهانبخش تاكيد كرد: به هيچ وجه زمان, مقطع و دوره وقوع زلزله قابل پيش بيني نيست.
دبيرستاد حوادث غيرمترقبه استان تهران, درعين حال يادآور شد: مي‌‏توان به طور تخميني دوره وقوع زلزله را پيش بيني كرد و اگر اين بحث صحت داشته باشد, هم اكنون 17 سال از زمان وقوع زلزله در تهران گذشته است( به ياد بياوريد گزارش جايكا را).
با وجود آن كه برخي گزارش‌‏ها از وقوع زلزله خبر مي‌‏دهد ، اكثريت مسوولان به مردم اطمينان مي‌‏دهند كه خطري وجود ندارد ؛ البته ترس از دل‌‏ها پاك نشده ؛ چرا كه بسياري اعتقاد دارند كه زمان وقوع زلزله به دليل آن كه شهر دچار آشوب خواهد شد و بسياري براي خروج از شهرها به سوي جاده‌‏ها هجوم خواهند برد، اعلام نمي‌‏شود.